TÜRK MÜZİĞİ USÛLLERİ TARİHİ (9. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Türk Müziği Usûlleri Teorisi)

Türk müziği nazariyatı tarihi ile ilgili günümüzde yapılan çalışmalara bakıldığında, genellikle makam, ses sistemleri ve ezgi çerçevesinde bilgilerin yer aldığı ve Türk müziği nazariyatının makamlarla birlikte iki temel unsurundan biri olan usûller bahsine yeteri kadar yer verilmediği görülmektedir. Oysaki Türk müziği nazariyatı tarihine ilişkin yazılan ve ulaşabildiğimiz ilk kaynaklardan itibaren bu alana ışık tutan çalışmalar incelendiğinde, müziğin ilmi yapısının te'lîf ve îkâ (usûl) ilmi olarak iki şekilde incelendiği dikkat çekmektedir. İşte bu çalışma, bu konudaki eksikliği bir nebze olsun giderebilmek ve usûllerin tarihsel sürecini ilk defa ortaya koymak amacıyla kaleme alınmıştır. Türk müziği usûl eğitiminde bugün verilen bilgilerin ve Türk müziği prozodisinin önemli unsurlarından biri olan usûl-vezin münasebeti konusunun temelini oluşturması sebebiyle Türk Müziği Usûlleri Tarihi ismini verdiğimiz bu çalışmada, 9. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar teorisyenler tarafından yapılan nazarî çalışmalardaki usûl konuları ele alınmış, ilgili eserlerin ulaşılabilen orjinal metinlerinden ve eserlerle ilgili kaleme alınan çeviri, kitap, tez ve makalelerden yararlanılmıştır.
Çalışmada usûller, ifade ediliş biçimlerine göre IX. yüzyıldan XVI. yüzyıla kadar olan zaman dilimini kapsayan "Hece ve Arûz Vezinleri ile İfade Dönemi", XVII. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar olan zaman dilimini kapsayan "Vuruş İsimleri ile İfade Dönemi" ve XX. yüzyıldaki çalışmaların konu edildiği "Vuruş İsimleri ve Nota ile İfade Dönemi" olarak üç bölümde incelenmiştir. Her bir bölümde müelliflerin kısa biyografileri, mûsikî ile ilgili kaleme aldıkları eserlerinde usûl konusunda kullandıkları kavramlar, tanımlar ve ifade biçimleri çoğunlukla tablo ve şekillerle gösterilmiş ve bölüm sonlarında ilgili bölümün kısa bir özeti verilmeye çalışılmıştır.